بازی محاسبات در 20 روز حیاتی برای بایدن، تمکین به خواست آمریکا چگونه رفع تحریم را منتفی می کند؟ - نقطه سر خط

به گزارش نقطه سر خط، آمریکا و اروپا سه هفته تا توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی توسط ایران فرصت دارند؛ بازه ای که احتمالاً شاهد فشار و تهدید بیشتر غربی علیه تهران به منظور به هم زدن محاسبات خواهد بود.

به گزارش نقطه سر خط، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا روز جمعه طی سخنانی در مؤسسه صلح آمریکا (USIP) بیان نمود که مهار برنامه هسته ای ایران یک اولویت برای دولت بایدن در مواجهه با ایران است. او گفت: مهار برنامه هسته ای ایران یک اولویت مهم برای ماست. برنامه موشکی ایران و همچنین فعالیت های شرورانه آنها در خاورمیانه نیز تهدیداتی چشمگیر محسوب می شوند و ما باید با این تهدیدات مقابله کنیم.

سالیوان در ادامه گفت: اگر ما بتوانیم به دیپلماسی برگردیم که بتواند برنامه هسته ای ایران را محدود کند، این امر سکویی ایجاد خواهد کرد تا با تلاشی جهانی، شامل شرکا، متحدان در منطقه، اروپا و سایر نقاط، به تهدیدات مهم دیگر بپردازیم.

در همین حال، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه و جنیفر ساکی، سخنگوی کاخ سفید اخیراً بیان نمودند که در بازگشت به تعهدات برجامی، ابتدا باید ایران گام بردارد. موضع آمریکا در اصل به مانند پیش شرطی می ماند که در ادامه سیاست دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق است، این در حالی است که ایران در توافق هسته ای است و صرفاً بخشی از تعهدات خود را منطبق بر توافق هسته ای کاهش داده است اما آمریکا به طور کامل از توافق خارج و مرتکب نقض کامل و فاحش مفاد برجام شده است، ماجرا شبیه به این است که طرفی که الآن جزیی از توافق نیست، برای اعضای توافق شرط و شروط معین می کند.

مقامات فرانسوی نیز مواضع مشابهی را اتخاذ کرده اند. یک مقام در ریاست جمهوری فرانسه، هفته گذشته به خبرگزاری فرانسه گفت که ایران ابتدا باید به تعهدات خود برشود تا اینکه آمریکا هم به توافق هسته ای بپیوندد. امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه نیز به تازگی مدعی شده است که کشورهای عربی منطقه از جمله عربستان در هر گونه توافقی با ایران حضور داشته باشند.

باقی ماندن اروپا و آمریکا بر موضع امتیازگیری به عوض امتیازدهی

مواضع غرب به ویژه آمریکا نشان می دهد که سیاست و برنامه آنها ناظر بر ندادن امتیاز به ایران، ضمن احیای محدودیت های شدید هسته ای تهران است. مقامات آمریکایی از جمله سالیوان و بلینکن به صراحت اعلام کرده اند که آنها هدف از بازگشت به برجام را ایجاد سکویی برای فشار بر ایران در سایر زمینه ها از جمله موضوعات موشکی و منطقه ای می دانند.

بنابراین، آنها ضمن فشار بر تهران برای بازگشت به تعهدات هسته ای ذیل برجام، به دنبال حفظ تحریم ها برای اخذ امتیاز از طرف ایرانی در آینده هستند. آنها همچنان فشار و تحریم را به عنوان اهرم مذاکراتی احتاقتصادی در آینده می بینند.

اصل بر اجرای کامل تعهدات است نه تقدم و تأخر

با وجود این، دعوا بر سر تقدم بازگشت به توافق و تعهدات، اگر بحثی حاشیه ای نباشد، به طور قطع در راستای اطمینان بخشی از تحدید برنامه هسته ای ایران قبل از رفع تحریم هاست، در صورت وقوع چنین سناریویی، دست های تهران خالی از کارت ها و اهرم مذاکراتی برای برداشته شدن کامل تحریم ها خواهد بود. رصد و سنجش تمامی مواضع مقامات اروپایی و آمریکا به صراحت نشان می دهد که آنها انحصاراً مطالبات خود را در بازی برجامی خود پیگیری می کنند و توجهی به مطالبات ایران ندارند.

موضع ایران در این خصوص شفاف و معین بوده است. همان طور که محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران تأکید کرده است، آمریکا کشوری است که از برجام به طور یکجانبه خارج شده و الآن خارج از توافق است، بنابراین، این کشور برای اینکه بتواند حرفی بزند، ابتدا باید به تعهدات خود عمل کند تا بتواند با کسب رضایت اعضا عضویت مجدد خود را احراز کند، پس از آن، ایران در صورت انتفاع از پایبندی طرف مقابل، می تواند به تعهدات بازشود. بازگشت آمریکا به تعهدات نیز به مفهوم رفع عملی و مؤثر تحریم ها خواهد بود، به نحوی که روابط تجاری و اقتصادی ایران با کشورهای جهان به حالت عادی برشود.

در شرایط حاضر و در مقوله بازگشت به برجام، دو حالت متصور است؛ اول اینکه طرفین به توافق هسته ای و تعهدات مندرج در آن بازگردند و تحریم های ایران کاملاً رفع شود. حالت دوم این است که ایران به تعهدات هسته ای برشود، اما طرف مقابل به الزامات خود پایبند نباشد و صرفاً به روی کاغذ و به صورت اعلامی بازگشت خود را محقق کند. در حالت دوم، فقط مطالبه طرف غربی برآورده می شود و ایران از توافق منتفع نخواهد شد، علاوه بر این، طرف غربی در تلاش است با بازگشت اسمی و بدون اجرای تعهدات آمریکا به برجام، ضمن محدود کردن برنامه غنی سازی ایران از لحاظ سطح و میزان غنی سازی مواد و مراکز غنی سازی، مکانیزم ماشه را نیز مجدداً احیا و آن را به عنوان اهرم فشاری برای فرصت های آینده حفظ کند.

مسئله چیست؟

معین پیش شرط از طرف ناقض تعهدات نه منطقی است و نه اینکه برای ایران فایده ای دارد. فلسفه کاهش تعهدات ایران، عدم پایبندی طرف مقابل بود و تهران با چنین تدبیری سعی کرد طرف های غربی را برای بازگشت به تعهدات تحت فشار قرار دهد. دوم اینکه، اقدام ایران واکنش به کنش آمریکا و اروپا بود. الآن هم مطابق بر همین دسته بندی، ابتدا باید آمریکا و اروپا کنش بازگشت به تعهدات را انجام دهند تا اینکه تهران هم به آن واکنش نشان دهد.

قطع نظر از موارد فوق، بحث تقدم و تأخر به بحث عدم اعتماد و اطمینان ایران به طرف های غربی در برجام است. آمریکا و اروپا با عملکرد چند سال گذشته خود، سوءسابقه بدی را از خود به جای گذاشته اند، بنابراین، ابداً نمی توان روی خوش حسابی و حسن نیت آنها حساب باز کرد، لذا تقدم بازگشت ایران به تعهدات ریسک بالایی دارد و هیچ تضمینی برای پایبندی آمریکا و اروپا به وعده های شفاهی یا کاغذی شان وجود ندارد.

روزهای حیاتی پیشِ روی بایدن

ایران بر اساس قانون جدید مجلس غنی سازی 20درصدی را از سر گرفته است و کار نصب و تولید تعداد معینی از سانتریفیوژهای پیشرفته از جمله هزار دستگاه IR2m نیز در دستور کار قرار گرفته است، علاوه بر این قرار است اگر طرف های برجامی طی حدود 20 روز آینده به تعهدات شان برنگردند، تهران در گامی جدید، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند، با این حساب، انتظار می رود که اروپا و آمریکا در این سه هفته باقیمانده به هیاهو، تهدید و فشار بر ایران بیفزایند.

آنچه مهم است این است که ایران فریب این هیاهوی غربی را نخورد و بدون تغییر در محاسبات و تسلیم شدن، بر موضع منطقی خود بایستد. ایران سابقه مقاومت در برابر فشار حداکثری آمریکا را دارد. مقاومت ایران به حدی مؤثر بود که امروز مقامات آمریکایی و اروپایی به شکست سیاست فشار حداکثری دولت آمریکا معترف هستند، چه بسا که همین شکست و عدم کارآمدی فشارها باعث تلاش آمریکا و اروپا برای مذاکره با ایران شده است.

آمریکا و اروپا با فرآیند مذاکراتی با ایران، در نهایت به دنبال تغییرات محاسبات تهران و کوتاه آمدن آن از رفع تحریم های کامل که خواسته اصلی ایران است، هستند. آنها طبق گفته مقامات آمریکایی و اروپایی، به دنبال تبدیل برجام به سکویی هستند تا از طریق آن، محدودیت های بیشتری را علیه ایران در حوزه های فرابرجامی اعمال کنند.

با وجود این، به نظر می رسد موضع درست همانی است که وزیر امور خارجه کشورمان نیز در یکی از گفته هایش بر آن تأکید کرده است؛ این که آمریکا و اروپا ابتدا به تعهدات خود برگردند و ایران در واکنش به آن پایبندی کامل خود به برجام را از سر گیرد، این موضع که منطقی به نظر می رسد نباید تحت هوچی گری غرب تغییر یابد. تهران نباید تا زمان رفع کامل تحریم های مرتبط، مطالبات طرف مقابل را برآورده کند، مضاف بر این باید تدبیری و تضمینی اندیشیده شود تا طرف مقابل برای اجرای تعهدات خود پایبند بماند.

.+