شرایط نگران کننده آب های زیرزمینی کشور - نقطه سر خط

به گزارش نقطه سر خط، تغییرات اقلیمی، حقایق اجتناب ناپذیری هستند که جامعه انسانی بایستی به طور جدی به آنالیز آن ها پرداخته و از تبعات آن ها بکاهد. در این خصوص، محققان کشور تأثیر این پدیده ها را بر روی کاهش سطح آب های زیرزمینی مطالعه نموده و به نتایج قابل تأملی دست یافته اند.

به گزارش نقطه سر خط، سازگاری با تغییر اقلیم یکی از اجزای برنامه ریزی در توسعه زیربنایی و پذیرفته شده در تمام نهادهای بین المللی است. این سازگاری شامل پیش بینی دقیق از شرایط فعلی و آینده کشورها خواهد بود. در کشور ما، ایران، بخش عمده سرزمین در منطقه خشک دنیا قرار داشته و میزان بارش های جوی متوسط سالانه آن با حدود 240 میلی متر، یعنی تنها یک سوم متوسط نزولات جوی سالانه کره زمین است. بر اساس آمارهای موجود 20 استان کشور تا به امروز از حداکثر ظرفیت سفره های زیرزمینی خود استفاده نموده اند. همچنین، سرانه منابع آبی تجدیدپذیر کشور از 7 هزار متر مکعب در سال 1335 به حدود 1850 مترمکعب تقلیل یافته است.

به گفته متخصصان، ازآنجاکه در بیشتر نقاط برای اهدافی مانند توسعه مناطق شهری، افزایش سطح زیر کشت در کشاورزی، کاربرد شدید در صنایع آب بر و موارد دیگر، منابع آب زیرزمینی را ملاک عمل خود قرار می دهند، اجرای طرح های وابسته به منابع آب، بدون برنامه ریزی درازمدت، عواقب جبران ناپذیری خواهند داشت. از بین رفتن ظرفیت ذخیره آبخوان ها درنتیجه برداشت بی رویه، کاهش کیفیت آب های زیرزمینی و هدر رفتن این منابع درنتیجه اجرای ناصحیح طرح های مربوط به آب ازجمله این موارد است. به همین دلیل، انجام مطالعات گسترده ای که اثرات تغییر اقلیم را بر منابع آب زیرزمینی تحت آنالیز قرار دهند، اهمیت زیادی دارد.

در این خصوص، گروهی از محققان کشور از دانشگاه بیرجند، تحقیقی را انجام داده اند که در آن، با استفاده از یک مدل مفهومی، اثرات تغییر اقلیم بر سطح آب زیرزمینی مورد آنالیز واقع شده است.

در این پژوهش از مدل مفهومی بیلان و الگوریتم بهینه سازی چندهدفه MOPSO بر اساس میانگین سطح آب زیرزمینی حدفاصل سال های 1390 تا 1393 در دشت بیرجند استفاده شده است. محققان بر این اساس، برآورد و پیش بینی سطح آب زیرزمینی آبخوان مورد نظر را در حدفاصل سال های 2015 تا 2030 میلادی انجام داده اند.

نتایج این مطالعه نشان می دهد که سطح آب زیرزمینی آبخوان دشت بیرجند در بازه زمانی مطالعه شده با روندی نزولی روبرو خواهد شد.

به گفته عباس خاشعی سیوکی، محقق و دانشیار گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه بیرجند و دو همکار دیگرش در این پژوهش، طبق شبیه سازی های مدل مفهومی در مورد سطح آب زیرزمینی، انتظار می رود که سطح آب زیرزمینی این نواحی تا 7 متر دچار افت گردد و ارتفاع آن، حدوداً به 1316 متر برسد.

این محققان می گویند: نتایج آنالیز عملکرد سطح ایستابی شبیه سازی شده و مشاهده شده در آبخوان بیرجند نشان داد که ترکیب مدل مفهومی بیلان آبخوان در کنار یک ابزار بهینه سازی چندهدفه می تواند به عنوان یک گزینه مناسب جهت ارزیابی رفتار آب زیرزمینی معرفی و درنظر گرفته گردد.

خاشعی سیوکی و همکاران محققش که با توجه به مقادیر مقاطع ورودی و خروجی آبخوان و حجم قابل توجه برداشت چاه های کشاورزی، صنعت و شرب، شرایط بیلان آبخوان دشت بیرجند را به صورت نزولی و همراه با کسری مخزن قابل توجه پیش بینی نموده اند، بیان می نمایند: مطالعه ما ضمن تأکید بر استفاده راحت و کاربردی مدل مفهومی پیشنهادشده در مورد بیلان آبخوان، بر وجود خطای قابل توجه مدل های گردش عمومی نیز تأکید می نماید.

با این حال، نتایج این پژوهش که در فصل نامه مهندسی منابع آب متعلق به دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت منتشر شده اند، لزوم توجه بیش ازپیش به نحوه مصرف آب های زیرزمینی را روشن می نمایند.