بهداشت اطلاعات در بحران - نقطه سر خط

به گزارش نقطه سر خط، ابناء بشر در جادوی خبر محصور می شوند؛ اتفاقات و بحران ها لحظه به لحظه آدمیان را در می نوردد تا آنگاه که ویروسی جهانگیر می گردد و همه مقولات بشری را برای بقاء تابع رعایت بهداشت می نماید؛ هجوم اخبار، مردمان نگران حباب خاکی را گیج می نماید و اینک کارشناسان در کنار بهداشت فردی، برمقوله ای با عنوان بهداشت اطلاعات به سبب حفظ امنیت روان تأکید می ورزند.

به گزارش گروه رسانه های دیگر خبرگزاری نقطه سر خط امروز بر خلاف تصور همه، سواد تنها به خواندن و نوشتن، سواد از راه نظام آموزش و پرورش و داشتن مدرک تحصیلی محدود نمی گردد؛ بلکه به نقل کارشناسان، انسان باسواد در دنیای امروز اوست که از سوادهای عاطفی، بهداشتی، ارتباطی مالی، رایانه ای، تفکرانتقادی، استفاده از تلفن همراه، پژوهشی - فرهنگی، آموزشی و پرورشی، حقوقی، بصری و بویژه سواد رسانه ای بهره مند باشد.

سواد رسانه ای به زبان ساده و از نگاه استاد یونس شکر خواه - از استادان رسانه - مثل یک رژیم غذایی است که هوشمندانه مراقب است که چه موادی مناسب هستند و چه موادی مضر؛ چه چیزی را باید مصرف کرد و چه چیزی را نه و یا این که میزان مصرف هر ماده بر چه مبنایی باید پایدار باشد؛ سواد رسانه ای می تواند به مخاطبان رسانه ها بیاموزد که از حالت انفعالی و مصرفی خارج شده و به معادله متقابل و فعالانه ای وارد شوند که در نهایت به نفع خود نقطه سر خطن باشد؛ به دیگر سخن، سواد رسانه ای یاری می نماید تا از سفره رسانه ها به گونه ای هوشمندانه و مفید بهره مند شویم.

این روزها با بروز یک بحران، اخبار جعلی، بی منبع و غیرمسئولانه در فضای مجازی می پیچد و کارشناسان حوزه ارتباط و رسانه از مردم و مسئولان و حتی خود رسانه ها می خواهند با ارتقاء سواد رسانه، اندیشه، آنالیز منبع خبر، به اشتراک نگذاشتن مطالب پیش از اطمینان از صحت و تسلط بر خشم و عصبانیت پیش از انتشار آن، بهداشت اطلاعات را رعایت کنند تا امنیت روان در این ازدحام خبری به مخاطره نیافتد.

بر همین اساس ایرنای گیلان بر آن شد تا با واکاوی موضوع مطرح شده، پای صحبت کارشناسان و استادان بنشیند تا شاید کلامشان معیاری برای آرامش و آموزش واقع گردد.

دکتر اکبر نصراللهی رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه، از استادان مطرح در حوزه ارتباطات و رسانه کشور، نویسنده کتاب های راهنمای پوشش خبری و مدیریت پوشش بحران در رسانه های حرفه ای، بی توجهی به بهداشت اطلاعات در بحران ها را خود بحران زا دانست و تاکید نمود: این موضوع می تواند بحران های موجود را تشدید و حتی بحران های روحی در مردم ایجاد کند.

بی توجهی به بهداشت اطلاعات بحران زاست

رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه، بهداشت روانی را اطلاع مخاطبان از محیط پیرامون در عین احساس امنیت درون و امید به آینده دانست و هشدار داد : سونامی اخبار منفی، یک طرفه، جعلی و بی توجهی به بهداشت اطلاعات در بحران ها، خود بحران زا است و می تواند بحران های موجود را تشدید و حتی برای مردم بحران های روحی ایجاد کند.

دکتر اکبر نصراللهی همچنین با اشاره به نقش رسانه ها در بهداشت اطلاعات گفت: رسانه ها در کنار تامین احتیاجهای خبری مردم نباید از آسیب های اطلاع رسانی نادرست بر سلامت روحی نقطه سر خطن غفلت کنند.

وی ادامه داد: بهداشت اطلاعات با دادن اطلاعات واقعی، به موقع، صادقانه، جامع و دوطرفه به مخاطبان متناسب با ویژگیهای نقطه سر خطن تامین می گردد.

نویسنده کتاب مدیریت پوشش اخبار بحران در رسانه های حرفه ای اضافه نمود : احتیاج مردم به اطلاعات صحیح و جامع در زمان بحران از جمله کرونا در بالاترین حد است و هرگونه تعلل در این زمینه از جمله تاخیر در خبررسانی، تمرکز بر اخبار منفی، طرح مسائل بدون ارائه راهکارها، اطلاعات منفی و یک طرفه و نادرست، نقض حقوق بشر و از مصادیق آلودگی اطلاعات است.

نصراللهی گفت: اگر چه زمینه های اجتماعی، مالی، سیاسی و عملکرد مسئولان در بهداشت اطلاعات بسیار مهم است اما رسانه ها منبع فراوری، توزیع و انتشار اطلاعات هستند و اگر در فراوری و انتشار اخبار؛ اطلاعات درست، جامع و متناسب با ظرفیت و مطالبات و احتیاجهای مخاطبان و همچنین اصل تعادل در فراوری و انتشار سوژه ها نباشد، ممکن است حق مردم به دانستن تامین گردد اما حق دیگر نقطه سر خطن یعنی امنیت روح و روان و بهداشت روانی آنها نقض گردد.

رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه گفت: در بهداشت اطلاعات هم نوع سوژه ها و محتوا و هم زمان و چگونگی انتشار مهم است، به همین دلیل رسانه های مسئول و حرفه ای نخست اینکه سعی می کنند خبرهای منفی را حتی الامکان در زمان و اندازه مناسب و با رعایت ملاحظات انتشار دهند و دوم اینکه قبل از پخش تصاویر خبرهای خشونت آمیز به مخاطبان هشدار و حتی تصاویر را شطرنجی و یا از نمای دور و به میزان کم منتشر کنند.

نصراللهی بیان نمود: بهداشت اطلاعات به زبان ساده بدان معناست که امروز مردم در هجوم اخبار قرار دارند و خود به سبب زندگی در عصر اطلاعات و مجهز بودن به وسایل ارتباط جمعی به کنشگران رسانه ای تبدیل شده اند؛ لذا باید با افزایش سواد رسانه ای با آگاهی کوشش کنند اخبار بدون منبع و مواردی که از صحت آن اطمینان ندارند را به اشتراک نگذارند تا سلامت روان هموطنان را به خطر نیاندازند.

وی گفت : بهداشت اطلاعات در وهله نخست و بیش و پیش از مردم، احتیاجمند ارتقاء سواد رسانه ای مسئولان و رسانه ها ست؛ اگر این موضوع مورد توجه واقع نگردد حتما بهداشت اطلاعات مردم با چالش روبرو می گردد.

وی ادامه داد: از سال 1990 با تعدد کنشگران رسانه ای صاحبان قدرت به این نتیجه رسیدند که برای رشد و توسعه و نیز همراه ساختن افکار عمومی چاره ای جز استفاده حداکثری از رسانه ندارند و امروز رسانه ها مطالبه گر و نقش نظارتی دارند.

نصراللهی توضیح داد: امروز مردم هم با امکاناتی که تکنولوژی در اختیار آنها قرار داده از مصرف کننده صرف خارج شده و خودشان از ظرفیت های رسانه ای بعنوان فراوریکننده استفاده می کنند؛ خبر، وایرال (همرسانی) می کنند و خودشان به کنشگران رسانه ای فعال تبدیل شده اند بطوریکه اگر خبری از نظر رسانه های رسمی و مسئولان دور بماند توسط نقطه سر خطن همرسانی و منتشر می گردد.

وی ادامه داد: پیداست وقتی فراوری پیغام در کثرت است توزیع پیغام هم سونامی وار اتفاق می افتد و مردم با انبوه و بمباران خبر از سوی کنشگران متعدد روبرو هستند؛ کنشگرانی که ریشه و منشا مشخصی ندارند، اهداف پشت پرده دارند و اینجاست که کار سخت می گردد و مردم در سونامی خبری ممکن است امنیت روح و روان شان به مخاطره بیافتد.

نصراللهی معتقد است: دانستن و سلامت روحی و روانی دو حق مهم ومورد اهتمام است که باید مورد توجه باشد؛ ضروری است که در این شرایط (سونامی خبر) حتما رسانه های مسئول، کنشگران حاکمیتی و غیر حاکمیتی، دانشگاه ها و نخبگان هم سواد رسانه ای خویش را ارتقا داده و بیاندیشند چگونه از رسانه بهره بگیرند و زودتر از رسانه های غیر مسئول اطلاعات و اخبار مورد احتیاج را در اختیارشان قرار دهند.

وی ادامه داد : از سویی تاب آوری و توانمندی مردم برای مواجهه با سونامی خبری منفی، نادرست و جعلی نیز باید تقویت گردد تا با دیدن یک تکست (متن) ویس(صدا) در فضای مجازی که معلوم نیست با چه انگیزه ای منتشر شده آنها را وایرال نکنند و اخبار و اطلاعات را با عقل سلیم آنالیز و از منابع معتبر دریافت کنند.

نصرالهی تاکید نمود : مسئولان موظفند سواد رسانه ای خویش را بالا ببرند تا از رسانه بعنوان مشاور و همکار استفاده کنند که بتوانند به مردم آگاهی بخشیده و از رسانه ها استفاده پیشینی و پیشگیرانه داشته باشند و نه استفاده پسینی؛ چنانکه در بحران کرونا به سبب ضعف در سواد رسانه ای مسئولان از رسانه ها استفاده پسینی (پس از بروز واقعه) شد و در حالی که می شد از ابزار رسانه برای آگاهی بخشی و هشدار به مردم پیش از بروز بحران بهره گرفت.

این استاد ارتباطات در بخش دیگری از سخنانش به تصمیم توقف موقت انتشار روزنامه های کاغذی در بحران کرونا اشاره نمود و گفت: در آرایش رسانه ای، رسانه ها باید تغییرات را پیش بینی و کوشش کنند خود را با تغییر، فراوری، توزیع و مصرف و ذائقه مخاطبان انطباق دهند؛ اصرار بر رویه قبلی ممکن است خطر آفرین و فرصت سوز باشد.

وی ادامه داد: اگر مطبوعات بتوانند با رعایت اصول بهداشتی نسخه های کاغذی را بدست مردم برسانند قابل استقبال است؛ آنچه مسلم است کرونا در کنار تهدیدهای بسیار زیاد فرصت های استثنایی در اختیار مراکز آموزشی، آموزش و پرورش، دانشگاه ها، آکادمی ها و مشاغل مختلف قرار داد که در واقع متوجه شوند که کلا مدل فراوری و توزیع نه در حوزه های فرهنگی بلکه در حوزه های مالی هم می تواند تغییر داشته باشد.

نصراللهی می گوید: متاسفانه بستر آموزش های الکترونیک در آموزش و پرورش فراهم نیست و اگر از بحران های پیشین چون برف، آلودگی هوا، سیل، زلزله و ... که موجب تعطیلی مدارس می شد برای تقویت آموزش مجازی برنامه ریزی و بهره گرفته می شد اکنون در بحران کرونا این شیوه آموزش با مسائل کمتری رو برو بود.

وی گفت : این موضوع در خصوص دانشگاه ها و دیگر مشاغل نیز مصداق دارد؛ البته که کرونا ضربه های جبران ناپذیری وارد کرده اما می تواند هشداری باشد برای اینکه نخست متوجه شرایط موجود باشیم و دوم اینکه پیش بینی کنیم شرایط در آینده در حوزه های مختلف به چه شکلی خواهد بود و چه عواملی می توانند اثر گذار باشند و سوم اینکه بتوانیم مداخله کرده و این مداخله به گونه ای باشد که هیچ شغل خاصی تعطیل نگردد و فعالیت و زندگی ادامه داشته باشد.

وی اضافه نمود : فکر می کنم در مجموع نه تنها رسانه ها بلکه همه بخش ها باید تغییرات محیط را درک و سعی کنند متناسب با تغییرات محیطی خودشان را انطباق دهند بویژه اگر این تغییرات در حوزه مصرف رسانه ای مردم باشد.

این استاد رسانه ادامه داد: اصرار بر رویه قبلی و بستن چشم ها بر روی واقعیت ها اعتبار زداست و باعث مخاطب گریزی می گردد.

در دنیای رسانه ای پست مدرن سوژه در نوعی سردرگمی و گنگی شناور است و به نظر می رسد هجوم خبر در هیات کنونی اش به طرز غم انگیزی در حوزه همکاری، قوت بخشی و درمان کم کاری می نماید اگر با ارتقاء سواد رسانه و بهداشت اطلاعات سه گانه رسانه، مسئولان و مردم نیامیزد.

منبع:ایرنا

انتهای پیغام/4127